İlyas Gün- Kaynak: haberler.com, 26 Ekim 2011-10-26
Türkiye’nin ender sulak alanlarından biri olan ve çok sayıda kuş türünün barındığı Kızılırmak Deltası’nın akarsu yatakları üzerine çok sayıda baraj kurulması nedeniyle 1,5 kilometrekare alan kaybına uğradığı bildirildi.
Omü Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halil İbrahim Zeybek, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Kızılırmak Deltası’nın Karadeniz’e dökülen akarsularla oluştuğunu söyledi. Deltanın oluşumunda deniz seviyesi değişimlerinin büyük rol oynadığını ifade eden Zeybek, şunları kaydetti:
“1900’lü yılların başında büyüyen Kızılırmak Deltası, akarsuların üzerine çok sayıda baraj yapılmaya başlandıktan sonra taşınan sediment miktarının azalması nedeniyle önce büyümesi durdu, sonrasında da küçülmeye başladı. Deltanın küçülmesinin en önemli nedeni Kızılırmak ve kolları üzerine çok sayıda baraj yapılmasıdır. 2009 yılı sonu itibariyle Kızılırmak üzerine 31 baraj ve regülatör yapıldı. 1960’lı yıllardaKızılırmak’ın taşıdığı sediment miktarı yaklaşık 21 milyon ton iken Altınkaya ve Derbent barajlarının yapılmasından sonra yılda 0.46 milyon tona düştü. Bu oranın düşüşü devam ediyor. 2008 yılında yapılan en son araştırmada Kızılırmak’ın taşıdığı malzeme miktarı 0.3 milyon tona kadar geriledi.”
Sahilde kurulan kum ocaklarının da deltayı etkilediğini ifade eden Zeybek, şöyle devam etti: “Kızılırmak Deltası Ramsar sözleşmesiyle koruma altına alınana kadar kıyıdan kum alımına devam eden işletmeler, 51.5 milyon ton kum alımı gerçekleştirdi. Bu da deltanın bütçesini olumsuz yönde etkilemiştir. Kızılırmak yatağı üzerinden beton şantiyelere kum alan şirketler var. Bunlarda akarsuyun deltaya taşıyacağı malzemenin azalmasına neden olmuştur. Dolasıyla baraj yapılması, kıyıdan ve akarsu yatağından kum alınması gibi sebeplerden dolayı delta çok etkilendi. Geliri azalan deltanın gideri aynı şekilde devam etti. Bu durum kıyı çizgisinin kara yönünde yer değiştirmesine neden oldu.”
Deltaları besleyen akarsuların üzerine rastgele baraj yapılmamalıdır
Deltanın kuzeyden itibaren küçülmeye başladığına dikkat çeken Zeybek, “Klasik delta uç görüntüsü artık yok. Deltada tespitlerimize göre 1.5 kilometrekarelik alan kayboldu. Bu küçülmenin hem kıyının doğal görünümüne, hem de kumulların daha güneye doğru yer değiştirmesine etkisi oldu. Doğal bitki örtüsü rüzgârın etkisiyle taşan kumlara yetişemez oldu. Ağaçların yaprakları kum taneleri ile delik deşik hale geldi. Karaya doğru çekilen kıyı çizgisi Lagünlerin de yok olmasına sebep oldu. Bu durumdan deltanın içinde yer alan irili ufaklı Göller de çok etkilendi” dedi.
Özellikle deltaları besleyen akarsuların üzerine rastgele baraj yapılmaması gerektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Zeybek, konuşmasını şöyle tamamladı: “Hidroelektrik, kuşkusuz enerji üretiminde kullanılan yöntemdir ama aynı akarsuyun üzerine çok sayıda baraj yapılması sıkıntılıdır. Halen Kızılırmak üzerine yapılan barajlar var, bu barajlar durdurulmalıdır. Enerji politikaları nedeniyle delta hem küçülmeye devam edecek hem de ekosistem, su, toprak ve deltanın içinde yaşayan 320 kuş türü bundan olumsuz etkilenecektir. Yeni barajlar yapılmamalı ve fizibilite çalışmaları devam eden barajların projeleri durdurulmalıdır. Halen kıyıda yapılan kaçak kum alımı kesinlikle önlenmelidir. Akarsu yatağından kum alınmasına da izin verilmemelidir. Maalesef bazı kamu kurumları da yol yapımda kullanmak için kum alımı yapmaya devam etmektedir.”
Kızılırmak Deltası
Samsun’un Bafra ilçesinde, Kızılırmak’ın Karadeniz’e döküldüğü alanın da içinde yer aldığı 56 bin hektar genişliğindeki Kızılırmak Deltası, Türkiye’nin önemli sulak alanlarının başında geliyor.
İrili-ufaklı çok sayıdaki gölü, sazlık alanları, ender subasar çayırları, 12 bin hektarı bulan sulak alanları ve barındırdığı canlı türleri ile Türkiye’nin önemli doğal sistemlerinden birini oluşturan uluslararası ornitolojik öneme sahip deltada, bugüne kadar yaklaşık 140 türün ürediği belirlendi.
Kış döneminde 100 bin dolayında su kuşunun kışladığı delta, bu yönüyle de uluslararası ornitolojik öneme sahip bulunuyor.
