ALLIANOI ve HASANKEYF KURTULDU
26 Kasim 2008 günü Ankara’da, Danistay 6. Dairesi’nde Allianoi ve Hasankeyf‘in sular altinda birakilmasinin önünü açan, Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Yüksek Kurulu‘nun Resmi Gazete’nin 27.10.2006 tarihli sayisinda yayimlanarak yürürlüge giren 04.10.2006 tarihli ve 717 sayili “Baraj alanlarindan etkilenen tasinmaz kültür varliklarinin korunmasi” ile ilgili ilke kararinin 2. ve 3. maddelerinin iptali istemiyle açilan davanin durusmasi yapilmis ve dava, karar verilmek üzere heyete devredilmisti.
Bugün de Danistay 6. Dairesi’nde Koruma Yüksek Kurulu’nun ayni ilke kararinin iptali ile ilgili 74 duyarli yurttasin açmis oldugu davanin durusmasi yapildi.
Kuskusuz tarihi bir güne taniklik ediyoruz. Danistay 6. Dairesi, Arkeologlar Dernegi, Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfi, TMMOB Mimarlar Odasi, Izmir Turist Rehberleri Odasi ve Çagdas Hukukçular Dernegi’nin davasinda Allianoi ve Hasankeyf‘in sular altinda birakilmasinin önünü açan, Koruma Yüksek Kurulu’nun DSI‘ye, “barajin planlanan alanin disinda baska bir yerde yapilmasinin mümkün olmadiginin saptanmasi” halinde tasinmaz kültür varliklarinin “baska bir yere tasinmasi ya da belgelenerek su altinda birakilmasina karar” verme yetkisi veren ilke kararinin iptaline karar vermistir.
Mahkeme gerekçeli kararinda 717 no’lu Ilke Kararinin 2 ve 3. maddelerinde getirilen düzenlemenin 2863 sayili Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Kanunu’nun 3, 9 ve 10. maddelerine aykiri oldugu, 2863 sayili Kanun ile Kültür ve Tabiat Varliklari Koruma Bölge Kurullarina verilen görev ve yetkinin, Ilke Karari’nin iptali istenilen maddeleri ile DSI’ye verilmesi, DSI’nin de bu karar dogrultusunda tasinmaz kültür ve tabiat varligini su altinda birakma kararini vermek ve bu kararini Koruma Bölge Kurulu’na bildirmek suretiyle Kurul’un bir proje seçmesini istemesinin hukuka aykiri olduguna karar verilmistir.
Bilindigi üzere Anayasanin 63. Maddesinde “Devlet, tarih, kültür ve tabiat varliklarinin ve degerlerinin korunmasi saglar” denilmek suretiyle devlete sit vasfindaki kültür ve tabiat varliklarinin “korunmasini saglamak” ile ödev yüklenmistir.
Bilindigi gibi; Anayasa’nin 90/son maddesi geregince; usulüne uygun sekilde yürürlüge konulmus “Birlesmis Milletler Dünya Kültürel ve Dogal Mirasinin Korunmasina Dair Sözlesme (1972-Paris) , Avrupa Konseyi Avrupa Mimari Mirasinin Korunmasi Sözlesmesi (1985-Granada) , Arkeolojik Mirasin Korunmasina Iliskin Avrupa Sözlesmesi (1992 Valetta/Malta) sözlesmeleri kanun hükmündedir.
Yüksek Mahkeme’nin uluslararasi sözlesmeler ile teminat altina alinan, 2863 sayili Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Kanunu ile tatbiki saglanan Devletin Anayasal koruma görevini asarak ortadan kaldiran Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Yüksek Kurulu‘nun 717 no’lu Ilke Kararinin 2 ve 3. maddelerini iptal etmesi, Allianoi ve Hasankeyf basta olmak üzere DSI’nin tasarrufu ile sular altinda birakilacak arkeolojik mirasin kurtarilmasina yeni bir müjdenin sesidir.
Kamu yararinin gerçeklestirilmesi ve kültürel mirasin koruyucusu olan davaci demokratik kitle örgütleri ile 74 yurttasin sesi, 2000 yillik tarihi ile ülkemizin saglam kalmis halen kullanilabilecek sicak suyu olan en büyük suyla tedavi (hidroterapi) merkezi, ayni zamanda dünyanin doga tarafindan en iyi korunmus ve en saglam kalabilmis saglik yurtlarindan birisi olan Allianoi ile Ilisu baraji’nda tutulacak sularinin tehdidi altinda nefes almaya çalisan Hasankeyf’in çigligi olmustur.
Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Yüksek Kurulu‘nun 717 no’lu Ilke Kararinin 2 ve 3. maddelerinin Yüksek Mahkeme’ce iptali ile birlikte Allianoi ve Hasankeyf basta olmak üzere arkeolojik mirasin koruma adi altinda sular altina gömülmesi kararindan derhal vazgeçilmeli, gerçek ve katilimci bir koruma anlayisinin yeniden insasi için ülkemiz demokratik güçleri ile bilim insanlarindan olusan yeni bir istisare kurulunun toplanarak tarihimizi gömerek degil, tamamiyla günyüzüne çikarilarak korunmasina yönelik tüm engeller kaldirilmalidir.
Kamuoyuna saygi ile duyurulur.
Arkeologlar Dernegi, Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfi,
TMMOB Mimarlar Odasi, Izmir Turist Rehberleri Odasi,
Çagdas Hukukçular Dernegi ile 74 Yurttas adina
Av. Arif Ali CANGI, Av. Hilal KÜEY, Av. Emre Baturay ALTINOK
Allianoi Girisim Grubu Dönem Sözcüsü Alime MITAP
Allianoi Girisim Grubu Önceki Dönem Sözcüsü Dr. Oya OTYILDIZ
TMMOB Peyzaj Mimarlari Odasi Baskani Dr. Aysegül ORUÇKAPTAN
………
ILKE KARARI
Kültür ve Turizm Bakanligindan:
Toplanti No. ve Tarihi : 72 4/10/2006
Toplanti Yeri Karar No. ve Tarihi : 717 4/10/2006 ANKARA
KÜLTÜR VE TABIAT VARLIKLARINI KORUMA YÜKSEK KURULUNUN BARAJ ALANLARINDAN ETKILENEN TASINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARININ KORUNMASI ILE ILGILI
ILKE KARARI
Su kaynaklarina sahip ülkemizde, baraj projeleri ekonomik kalkinma açisindan önemli bir potansiyel olusturmaktadi r. Ülke topraklarinin çok sayida ve çesitli kültür mirasini barindirdigi göz önüne alindiginda, yapilmasi planlanan baraj alanlarinda kalacak olan tasinmaz kültür varliklarinin korunmasini saglamak amaciyla, bu alanlarin koruma ve kullanma dengesi kapsaminda degerlendirilmesi gerekmektedir. Ülkemizdeki su kaynaklarinin dogru ve yerinde kullanilmasi için yapimi zorunlu görülen baraj alanlari içinde kalan tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin koruma ve kullanma kosullari ile ilgili olarak;
1- Baraj yapilmasi planlanan alanlarda, Üniversitelerden ve Bakanlik uzmanlarindan olusacak bir heyet tarafindan mevcut ve olasi tasinmaz kültür varliklarinin çagdas ve güncel bilimsel yöntemler araciligiyla envanter ve belgeleme çalismalarinin yapilmasina, söz konusu alanda tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin bulunmasi halinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I.) tarafindan planlanan alanin disinda baraj alani olarak baska yerlerin planlamasinin yapilmasina,
2- Planlanan alanin disinda baska bir yerde yapilmasinin mümkün olmadiginin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanliginca (D.S.I.) teknik, idari ve bilimsel açidan tespit edilmesi sonucunda barajlarin, tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin bulundugu alanlarda yapiminin zorunlu olmasi durumunda;
a) Barajdan etkilenecek veya baraj sulari altinda kalacak tasinmaz kültür varliklarinin korunmasina yönelik uygulamayi belirlemek üzere alanin büyüklügü ve özelligine göre Kültür ve Turizm Bakanligi ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I.) tarafindan, üniversitelerin konuyla ilgili ögretim üyelerinin (arkeolog, sanat tarihçi, sehir plancisi, mimar, jeolog ve restorasyon ve konservasyon uzmani vb.) yer aldigi Bilim Komisyonu olusturulmasina ve bu komisyonun baraj insaati sona erene kadar çalismalarini sürdürmesinin saglanmasina,
b) Baraj alaninda tespit edilen tasinmaz kültür varliklarinin niteligi ve yogunlugu ile barajla ilgili diger hususlar göz önüne alinarak Bilim Komisyonunca Acil Eylem Planinin hazirlanmasina,
c) Acil Eylem Planinin uygulanmasi ve bütçesi ile ilgili hususlarin Kültür ve Turizm Bakanligi ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I.) arasinda yapilacak bir protokol ile belirlenmesine,
d) Acil Eylem Plani kapsaminda Bilim Komisyonu kararlari dogrultusunda alandaki tasinmaz kültür varliklarinin tespit edilmesi amaciyla, öncelikli olarak çagdas ve güncel bilimsel yöntemler araciligiyla belgeleme ve kazi çalismalarinin yapilmasina, tasinmaz kültür varliklarinin rölövelerinin çikarilmasina, tasinmaz kültür varliklarinin bulundugu alanlarin jeolojik etütlerinin yapilmasina,
e) Bilim Komisyonunca yapilan çalismalarin degerlendirilmesi sonucunda elde edilen bilgi ve belgelere dayali olarak alandaki tasinmaz kültür varliklarinin yerinde korunmasina, baska bir yere tasinmasina veya belgelenerek su altinda birakilmasina iliskin önerilerin koruma bölge kuruluna sunulmasina,
f) Bilim Komisyonunun sundugu öneri veya önerilerle ilgili koruma bölge kurulunca karar alinmasina,
Bu kapsamda tasinmaz kültür varliklarinin;
1) Yerinde korunmalarinin uygun görülmesi halinde, buna iliskin projelerin koruma bölge kuruluna sunulmasina,
2) Baska bir yere tasinmalarinin uygun görülmesi halinde, mevcut yerlesim plani ve tasinacagi yere iliskin 1/200 ölçeginde hazirlanan öneri yerlesim plani ile uygulama projelerinin koruma bölge kuruluna sunulmasina,
3) Su altinda birakilmalarinin zorunlu oldugu hallerde, hazirlanacak program çerçevesinde önem derecesine göre kazi, belgeleme, mimari dokümantasyonlar yaninda yerlesimin ve tüm yapilarin mekanlarini da kapsayacak sekilde dijital veri ve görsel kayitlarinin alinmasina, yerlesim planinin çikarilmasina, su altinda kalacak tasinmaz kültür varliklarinin su sirkülasyonundan zarar görmemesi için alinacak tedbirlere iliskin projelerin koruma bölge kuruluna sunulmasina,
g) Baraj alanlarinda sürdürülecek kazi çalismasi ve korumaya yönelik yapilacak her türlü harcama ile kamulastirma çalismalarinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I.) tarafindan saglanmasina,
h) Tasinmaz kültür varliklarinin korunmasina iliskin projeler kapsaminda yapilacak uygulamalarin baraj insaatina paralel olarak es zamanli yürütülmesine, bu projelerin uygulanmasi tamamlanana kadar barajlarin faaliyete geçmemesine,
i) Su altinda kalacak tasinmaz kültür varliklarinin, baraj faaliyete geçtikten sonra belirli sürelerle su alti arkeologlari tarafindan incelenerek durumlarinin tespit edilmesine,
j) Baraj alanindaki tasinmaz kültür varliklarinin korunmasina iliskin çalismalar sonucunda elde edilen bilgi ve belgelerin yayimlanmasina,
3- Bu ilke kararimizin alindigi tarihte yapimina baslanmis veya yapimi tamamlanmis, alaninda tasinmaz kültür varliklari ile arkeolojik sit alanlari bulunan baraj insaatlarinda; tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin korunmasina iliskin önerilerin 2. maddenin (e) ve (f) bentlerinde belirtilen ilkeler dogrultusunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I.) tarafindan proje halinde hazirlanarak degerlendirilmek üzere koruma bölge kuruluna sunulmasina, koruma bölge kurulunun alacagi karar dogrultusunda korumaya iliskin uygulamalarin ivedilikle gerçeklestirilmesine, karar verildi
***
T.C.
D A N I S T A Y
ALTINCI DAIRE
Esas No : 2006/8266
Karar No : 2008/8268
Davaci :
1-Arkeologlar Dernegi
2-Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfi
Vekilleri : Av.
3-TMMOB Mimarlar Odasi Genel Baskanligi
Vekili : Av.
4-Izmir Turist Rehberleri Odasi
5-Çagdas Hukukçular Dernegi (ÇHD)
Vekili : Av.
Davali : Kültür ve Turizm Bakanligi / ANKARA
Davanin Özeti : 27.10.2006 günlü, 26329 sayili Resmi Gazetede yayimlanan “Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Yüksek Kurulunun Baraj Alanlarindan Etkilenen Tasinmaz Kültür Varliklarinin Korunmasi ile ilgili 4.10.2006 günlü, 717 sayili Ilke Karari” nin 2. ve 3. maddelerinin, Hasankeyf’in tasinmasi Allionai’nin üzerinin mille örtülerek su altinda birakilmasi önerilerinin dayanaginin yaratilmaya çalisildigi, binlerce yillik tarihsel degerlerimizin yok edilecegi, tarihi ve kültürel degerleri korumanin Kültür ve Turizm Bakanligi’nin görevi oldugu, kültür varliklarini bozarak baraj insaatina karar verme yetkisinin DSI’ne birakildigi, Malta Sözlesmesi ve diger uluslararasi antlasmalar geregi bu alanlarin yerlerinde korunmasi gerektigi, Anayasa’nin 63. maddesine göre Devletin tarih, kültür ve tabiat varliklarinin ve degerlerinin korunmasini saglayacagi, Kanuna ve esitlik ilkesine aykiri oldugu, koruma amacinin bulunmadigi iddia edilerek iptali istenilmektedir.
Savunmanin Özeti : Uyusmazliga konu ilke karari uyarinca öncelikli kosulun barajin, baska yerde planlanmasi oldugu, DSI’nin görüsünün alinmasinin teknik bir zorunluluktan kaynaklandigi, karar verme yetkisinin koruma kurullarina ait bulundugu, yer degistirme, veri toplama gibi yöntemlerin uluslararasi platformda kabul gördügü, uluslararasi sözlesmelerle çelisen bir hususun bulunmadigi, arkeolojik mirasin tercihen bulundugu yerde korunacagi barajlarin sit alani disinda planlanmasi mümkün degil ise gerekli önlemlerin alinacagi, sonuçta koruma kurulu kararinin idari yarginin denetiminde oldugu iddia edilerek, davanin reddi gerektigi savunulmaktadi r.
Danistay Tetkik Hakimi … Düsüncesi : Dava konusu ilke kararinda DSI tarafindan barajlarin tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin bulundugu alanda yapilmasinin zorunlu oldugunun belirlenmesi durumunda tasinmaz kültür varliklarinin yerinde korunmasi, baska yere tasinmasi veya belgelenerek su altinda birakilmasi konusunda neler yapilacagi düzenlenmektedir.
2863 sayili Kanunun 3. maddesinde, tasinmaz kültür ve tabiat varliklarinin muhafazasi, bakimi, onarimi, restorasyanu, fonksiyon degistirmesi koruma ve korunma olarak tanimlanmis, anilan Kanunun 57. maddesinde korunmasi gerekli kültür ve tabiat varliklari ve koruma alanlarina iliskin uygulamaya yönelik kararlar almak görev ve yetkisinin koruma bölge kurullarina ait oldugu hükme baglanmistir.
Uyusmazliga konu ilke karari ile ise bu yetki koruma bölge kurullarindan alinarak kültür ve tabiat varliginin oldugu yerde baraj yapilip yapilamayacagi konusunda karar alma yetkisi DSI verilmektedir.
Bu nedenle ilke kararinin 2863 sayili Kanuna aykiri olmasi nedeniyle iptali gerektigi düsünülmektedir.
Danistay Savcisi … Düsüncesi : Dava, 27.10.2006 günlü, 26329 sayili Resmi Gazete’de yayimlanan “Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Yüksek Kurulu’nun Baraj Alanlarindan Etkilenen Tasinmaz Kültür Varliklarinin Korunmasi” ile ilgili 4.10.2006 günlü, 717 sayili Ilke Karari’nin 2. ve 3.maddelerinin iptali istemiyle açilmistir.
2863 sayili Kültür ve Tabiat Varliklarinin Korunmasi Hakkinda Kanunun 51.maddesinin a bendinde,korunmasi gerekli tasinmaz kültür ve tabiat varliklarinin korunmasi ve restarosyonuyla ilgili islerde uygulanacak ilkeleri belirlemek Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Yüksek Kurulunun görev ve yetkileri arasinda sayilmistir.
717 sayili Ilke Karariyla arkeolojik sit alanlarinda baraj insaati yapilmamasinin öngörüldügü ve bu amaçla barajlarin öncelikle sit alanlari disinda yapilmasinin saglanmasi dikkate alinarak planlamasinin yapilmasi,buna ragmen barajin sit alani içerisinde yapilmasindan baska bir çare yok ise baraj yerininde degistirilmesi mümkün olmadigi durumlarda barajdan etkilenecek veya baraj sulari altinda kalacak tasinmaz kültür varliklarinin korunmasina yönelik olarak gerekli önlemler alinmadan barajlarin faaliyete geçmemesi amaçlanmistir.
Dava konusu 717 sayili Ilke Kararinin iptali istenilen 2.maddesinde; “Planlanan alan disinda baska bir yerde yapilmasinin mümkün olmadiginin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanliginca (D.S.I) teknik, idari ve bilimsel açidan tespit edilmesi sonucunda barajlarin, tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin bulundugu alanlarda yapiminin zorunlu olmasi durumunda… ” cümlesi yer almakta,iptali istenilen 3.maddesinde de; “Bu ilke kararimizin alindigi tarihte yapimina baslanmis veya yapimi tamamlanmis,alani nda tasinmaz kültür varliklari ile arkeolojik sit alanlari bulunan baraj insaatlarinda; tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin korunmasina iliskin önerilerin 2.maddenin (e) ve (f) bendlerinde belirtilen ilkeler dogrultusunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I) tarafindan proje hazirlanarak degerlendirmek üzere koruma bölge kuruluna sunulmasina,koruma bölge kurulunun alacagi karar dogrultusunda korumaya iliskin uygulamalarin ivedilikle gerçeklestirilmesine, ” hükmüne yer verilmistir.
Davacilar tarafindan sit derecesine bakilmaksizin korunmasi gereken tasinmaz kültür varliklarinin bozulmasina yol açacak baraj insaatina karar verme yetkisinin tek basina Devlet Su Isleri Genel Müdürlügüne taninarak Kültür ve Turizm Bakanliginin ve koruma bölge kurullarinin korunmaya iliskin karar alma yetkisinin ve maddenin devamindaki düzenleme ile Koruma Bölge Kurulunun karar alma yetkilerinin kisitlandigi iddia edilmektedir.
2863 sayili Kanunun 3.maddesinde; “Koruma ve Korunma” tasinmaz kültür ve tabiat varliklarinda muhafaza, bakim, onarim, restorasyon, fonksiyon degistirme islemleri olarak tanimlanmis, 9.maddesinde de; “Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararlari çerçevesinde koruma bölge kurullarinca alinan kararlara aykiri olarak,korunmasi gerekli tasinmaz kültür ve tabiat varliklari ve koruma alanlari ile sit alanlarinda insai ve fiziki müdahalede bulunulamaz, bunlar yeniden kullanima açilamaz veya kullanimlari degistirilemez. Esasli onarim, insaat,tesisat, sondaj,kismen veya tamamen yikma,yakma,kazi veya benzeri isler imar ve fiziki müdahaleden sayilir” hükmüne yer verilmis, 10.maddesinde de; Kültür ve Turizm Bakanligi tasinmaz kültür ve tabiat varliklarinin korunmasini saglamak için gerekli tedbirleri almak,aldirmak ve bunlarin her türlü denetimini yapmakla yükümlü sayilmistir.
Anilan kanunun Tasinmaz Kültür Varliklarinin Nakli kenar basligini tasiyan 20.maddesinde ise; “Tasinmaz Kültür varliklari ve parçalarinin bulunduklari yerlerde korunmalari esastir.Ancak, bu tasinmaz kültür varliklarinin baska bir yere nakli zorunlulugu varsa veya özellikleri itibariyle nakli gerekli ise,Koruma Yüksek Kurulu veya ilgili koruma kurulunun uygun görüsü ve gereken emniyet tedbirleri alinmak suretiyle Kültür ve Turizm Bakanliginca istenilen yere nakledilebilir. ” hükmü yer almaktadir.
2863 sayili Kültür ve Tabiat Varliklarinin Korunmasi Hakkinda Kanunun 8.maddesinde; “…tescil edilen korunmasi gerekli kültür ve tabiat varliklarinin korunma alanlarinin tespiti ve bu alanlar içinde insaat ve tesisat yapilip yapilmayacagi konusunda karar alma yetkisinin koruma bölge kurullarina” ait oldugu belirtilmistir.
Anilan Kanunun 57.maddesinde de Koruma Bölge Kurulunun Görevleri düzenlenmistir.
717 sayili Ilke Kararinin 1.maddesinde, “Baraj yapilmasi planlanan alanlarda,.. ..söz konusu alanda tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin bulunmasi halinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I) tarafindan planlanan alan disinda baraj alani olarak baska yerlerin planlamasinin yapilmasina”, kosulu öncelikli olarak getirilmis, 2.madde ile de barajin planlanan alan disinda baska bir yerde yapilmasinin mümkün olmadiginin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanliginca (D.S.I) teknik, idari ve bilimsel açidan tespit edilmesi sonucunda,alanda barajdan etkilenecek veya baraj sulari altinda kalacak tasinmaz kültür varliklarinin korunmasina yönelik uygulamalarin ne sekilde yapilmasi gerektigi saptanmistir.
717 sayili Ilke Kararinin 2.maddesinin (e) bendinde; “Bilim Komisyonunca yapilan çalismalarin degerlendirilmesi sonucunda elde edilen bilgi ve belgelere dayali olarak alandaki tasinmaz kültür varliklarinin yerinde korunmasina,bas ka bir yere tasinmasina veya belgelenerek su altinda birakilmasina iliskin önerilerin koruma bölge kuruluna sunulmasina” hükmüne yer verilmistir.
Anilan bu hükümler ile baraj alanlari ile ilgili olarak yer seçim yetkisinin Ülkemizdeki tüm su kaynaklarinin gelistirilmesinden sorumlu ana kurulus olan DSI’de oldugu, ancak baraj yapilmasi planlanan alanlarda tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin koruma ve kullanma kosullari ile ilgili olarak karar verme yetkisinin 2863 sayili Kanun, ilgili mevzuat ve dava konusu ilke karari geregince Koruma Bölge Kurullarinda da oldugu açiktir.
Bu durum dikkate alindiginda dava konusu 717 sayili Ilke Kararinin 2. ve 3.maddesi ile koruma bölge kurullari ile Kültür ve Turizm Bakanliginin yetkilerinin sinirlandirilmasi söz konusu degildir.
717 sayili Ilke Kararinin 2.maddesinin (e) bendinde yer alan; “…tasinmaz kültür varliklarinin yerinde korunmasina,bas ka bir yere tasinmasina veya belgelenerek su altinda birakilmasina iliskin önerilerin koruma bölge kuruluna sunulmasina” hükmü ile tasinmaz kültür varliklarinin bulunduklari alanlarin dogal ve kültürel özellikleri nedeniyle korunmasi gereken ve özelliklede yerinde korunmasi gereken alanlar oldugu belirtilmis, ancak Bilim Komisyonunca yapilan degerlendirmeler sonucunda baska bir yere tasinma veya belgelenerek su altinda birakilmasina iliskin önerilerinde koruma bölge kurullarinca degerlendirileceg i yönünde yapilan düzenlemede 2863 sayili Kanunun amacina ve hukuka aykirilik bulunmamaktadi r.
717 sayili Ilke Kararinin 2.maddesinin (d), (f), (j) bentleri ile uluslararasi sözlesmelerde bahsedilen kültür varliklarinin saptanmasi,korunmasi ,muhafazasi ,teshir ve gelecek kusaklara iletilmesinin amaçlandigi ve bu düzenlemelere aykiri hükümler de içermedigi görülmektedir.
Diger taraftan,mevzuati n öngördügü bir yetkinin kullanilmasi suretiyle tesis edilen ilke karariyla tasinmaz kültür ve tabiat varliklari konusunda varilmak istenen hedef onlarin her türlü olumsuz etkilendirmelerden arindirilip,simdiki ve gelecek kusaklarin istifadelerine bilimsel ve çagdas kosullarda sunabilmek olmaktadir.Bu bakis açisindan bakilarak alinan önlemlerin ve saglanmak istenen düzenlemelerin hukuka aykiri oldugundan söz edilemez.
Bu durumda,dava konusu 717 sayili Ilke Karari ile barajlarin öncelikle sit alanlari disinda planlanmasi, eger baraj yerinin degistirilmesinin mümkün olmadigi durumlarda ise projeden etkilenecek Kültür varliklarinin baraj sularindan etkilenmemesine yönelik hazirlanacak projelerin koruma bölge kuruluna sunularak,koruma bölge kurulunca onaylanmasi kosuluyla bu alanlarda baraj yapilabilecegi konusunda düzenleme getirilmesi nedeniyle 2863 sayili Kanuna ve ilgili mevzuata aykirilik bulunmamaktadi r.
Açiklanan nedenlerle, davanin reddine karar verilmesinin uygun olacagi düsünülmektedir.
TÜRK MILLETI ADINA
Karar veren Danistay Altinci Dairesince önceden belirlenen 26.11.2008 gününde yapilan tebligat üzerine davaci vekilleri Av. …, Av. …, Av. …, davali idare vekili Av. … geldigi görülerek Savci … katilimi ile durusma yapildi. Ayni gün Tetkik Hakiminin açiklamalari dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra isin geregi görüsüldü:
Dava, 27.10.2006 günlü, 26329 sayili Resmi Gazetede yayimlanan “Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Yüksek Kurulunun Baraj Alanlarindan Etkilenen Tasinmaz Kültür Varliklarinin Korunmasi ile ilgili 4.10.2006 günlü, 717 sayili Ilke Karari” nin 2.ve 3. maddelerinin iptali istemiyle açilmistir.
777 sayili Ilke Kararinda, baraj yapilmasi planlanan alanda tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin bulunmasi halinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I) tarafindan planlanan alanin disinda baraj alani olarak baska yerlerin planlamasinin yapilmasi gerektigi belirtildikten sonra, uyusmazliga konu 2. maddede, “planlanan alanin disinda baska bir yerde yapilmasinin mümkün olmadigi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi’nca (D.S.I) teknik, idari ve bilimsel açidan tesbit edilmesi sonucunda barajlarin; tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin bulundugu alanlarda yapiminin zorunlu olmasi durumunda neler yapilacagi, belirtilerek tasinmaz kültür varliklarinin yerinde korunmasina, baska bir yere tasinmasina veya belgelenerek su altinda birakilmasina iliskin önerilerin koruma bölge kuruluna sunulmasina, bilim komisyonunun sundugu öneri veya önerilerle ilgili koruma bölge kurulunca karar alinmasina, bu kapsamda yerinde korunmalarina, baska bir yere tasinmalarina veya su altinda birakilmalarina karar verilmesi halinde neler yapilacagi, belirlenmekte ve bunlara iliskin uygulama projelerinin koruma bölge kurullarina sunulmasi gerektigi düzenlenmekte, 3. maddesinde ise, ilke kararinin alindigi tarihte yapimina baslanilmis veya yapimi tamamlanmis, alaninda tasinmaz kültür varliklari ile arkeolojik sit alanlari bulunan baraj insaatlarinda tasinmaz kültür varliklarinin ve arkeolojik sit alanlarinin korunmasina iliskin önerilerin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi (D.S.I) tarafindan proje halinde hazirlanarak koruma bölge kuruluna sunulmasi gerektigi belirtilmektedir.
2863 sayili Kültür ve Tabiat Varliklarini Koruma Kanununun yasada yer alan kavramlari tanimlayan 3. maddesinde “koruma” ve “korunma” tasinmaz kültür ve tabiat varliklarinda muhafaza, bakim, onarim, restorasyon, fonksiyon degistirme islemleri, tasinir kültür varliklarinda ise muhafaza, bakim, onarim ve restorasyon isleri olarak açiklanmistir. Anilan Kanunun izinsiz müdahale ve kullanma yasagini düzenleyen degisik 9. maddesinde; “Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararlari çerçevesinde koruma bölge kurullarinca alinan kararlara aykiri olarak, korunmasi gerekli tasinmaz kültür ve tabiat varliklari ve koruma alanlari ile sit alanlarinda insaî ve fizikî müdahalede bulunulamaz, bunlar yeniden kullanima açilamaz veya kullanimlari degistirilemez. Esasli onarim, insaat, tesisat, sondaj, kismen veya tamamen yikma, yakma, kazi veya benzeri isler insaî ve fizikî müdahale sayilir.” hükmü yer almis, tasinmaz kültür ve tabiat varliklarinin korunmasini saglamak baglaminda yetki ve yöntemi düzenleyen Yasanin 10. maddesinde, “Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, tasinmaz kültür ve tabiat varliklarinin korunmasini saglamak için gerekli tedbirleri almak, aldirmak ve bunlarin her türlü denetimini yapmak veya kamu kurum ve kuruluslari ile belediyeler ve valiliklere yaptirmak, Kültür ve Turizm Bakanligina aittir” hükmü düzenlenmistir. Koruma bölge kurullarinin görev, yetki ve çalisma seklini düzenleyen Yasanin 57. maddesinde, korunmasi gerekli tasinmaz kültür ve tabiat varliklari ve koruma alanlari ile sit alanlarina iliskin uygulamaya yönelik kararlar almak görev ve yetkisinin koruma bölge kurullarina ait oldugu kurala baglanmistir.
Bu durumda, 777 sayili ilke kararinin dava konusu 2 ve 3. maddelerinde yer alan düzenlemelerle 2863 sayili Kanunun ilgili hükümleriyle koruma bölge kuruluna verilen görev ve yetkinin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligina (D.S.I.)’ine verilmesi suretiyle (DSI)’nin tasinmaz kültür ve tabiat varligini su altinda birakma karari vermesi, bu kararini koruma bölge kuruluna bildirmesi ve koruma bölge kurulunun bu konuda bir proje seçmesinin istenmesine yol açmasi nedeniyle anilan 2 ve 3. maddeler, Yasanin yukarida içerigi yazili hükümlerine aykiri bulunmaktadir.
Açiklanan nedenlerle, 4.10.2006 günlü, 717 sayili ilke kararinin uyusmazliga konu 2. ve 3. maddelerinin iptaline, 1100 YTL avukatlik ücreti ile 197,60 YTL yargilama giderinin davali idarelerden alinarak davacilara verilmesine 26.11.2008 gününde oybirligiyle karar verildi.
