| Maddeler | Öneriler | Gerekçeler |
| ÜÇÜNCÜ BÖLÜM | ||
| Su |
||
| Havza su tahsis planları | ||
| MADDE 13 – (1) Havza su tahsis planları; yerüstü ve yeraltı suları müştereken değerlendirilmek, su kullanım öncelikleri ve bütün ihtiyaçlar dikkate alınmak suretiyle havza veya alt havza ölçeğinde bakanlıkça yapılır veya yaptırılır. | (1) Havza su tahsis planları; yerüstü ve yeraltı suları müştereken değerlendiril |
Bu bentte su kullanım önceliklerini vurgulamak elzemdir. Zira insani ve ekolojik kullanım önceliği merkeze alınmazsa, ekonomik kullanım diğer tüm kullanımları bastıracaktır. Ayrıca demokratik katılımcılık gereği, yerel yönetim birimleri su tahsisinde en yetkili merci olmalıdır. |
| (2) Hazırlanan havza su tahsis planı, havza su tahsis heyeti tarafından karara bağlanır. Havza su tahsis planı bakan tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girer. | (2) Hazırlanan havza su tahsis planı, havza su tahsis heyeti tarafından karara bağlanır. Havza su tahsis planı |
Yasa tasarısı havza yönetimini önermekle birlikte yine yukarıdan aşağıya işleyen merkeziyetçi bir model sunmaktadır. Oysa havza bazlı yönetim, bir havza içindeki yerel yönetim birimlerinin temsilcilerinin ve suyu kullananların su yönetimine en geniş ve etkin katılımını esas alır. Bu bağlamda oluşan bir havza yönetim birimi olmadığı sürece demokratik bir su yönetiminden bahsedilemez. Ayrıca etkin, demokratik, katılımcı havza yönetim birimlerinin dâhil olduğu su planının onay makamı bakan değil, Kurul’dur. |
| (3) Havza su tahsis planlarında, ihtiyaç duyulan değişiklikler, havza su tahsis heyetinin teklifi ile Bakanlıkça yapılır. | (3) Havza su tahsis planlarında, ihtiyaç duyulan değişiklikler, havza su tahsis heyetinin teklifi ile |
|
| Su kaynaklarının tahsisi | ||
| MADDE 14 – (1) Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişiler ve Türk vatandaşlarına yapılacak olan su tahsisleri, havza su tahsis planları esas alınarak Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılır. | (1) Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişiler ve Türk vatandaşlarına yapılacak olan su tahsisleri, havza su tahsis planları esas alınarak Havza Su Tahsis Heyetleri |
Genel Gerekçe: 11. maddede belirttiğimiz temel sorun, bu maddede de yer almaktadır. Temel yönetim anlayışının değiştirilmesi ile bu maddede düzenlenen karar süreçleri de değiştirilebilecektir.Madde 13’teki ilgili fıkralarda temel olarak getirdiğimiz ilkeler şöyledir:1. Su kamuya aittir. Su tahsisinde ekonomik öncelikler, sosyal-ekolojik önceliklerden sonra gelir.2. İnsani ihtiyaçlar ve geçimlik tarım amaçlı su kullanımı ücrete tabi tutulamaz.3. Su varlıklarının kullanımında öncelikler (insani ve ekolojik ihtiyaçlar ve geçimlik tarım ihtiyaçları) karşılandıktan sonra arta kalan su, endüstriyel tarım ve sanayi faaliyetleri için talep edilen miktarlarda ücret karşılığı verilir.
4. Talepler yıl bazında değerlendirilmelidir. 49 yıl gibi uzun zaman dilimleri hiç bir şart altında kabul edilemez. 5. Tahsislerin amacına uygun kullanımı ve diğer kullanım koşulları belirlenmelidir. 6. Termal ve jeotermal suların yetkili idare tarafından yapılacak tahsis miktarları, alınacak Stratejik ÇED raporu ile belirlenmelidir. 7. Doğal mineralli sular, termal ve jeotermal sular dışında yeraltı suyu varlıklarından tahsis yapılamaz. 8. Koruma alanları içerisindeki su varlıkları tahsis konusu edilemez. 9. Su temin hizmetleri tahsis konusu edilemez. |
| (2) Tahsis edilen su kaynakları ve doğal mineralli sular için su tahsis belgesi verilir, bu belge ücrete tabidir. Suyun tahsis belgesine uygun kullanımı esastır. Doğal mineralli sular dışında kalan münferit su tahsisi en fazla kırk dokuz yıla kadar yapılabilir. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar yönetmelikle belirlenir. | (2) Tahsis edilen su kaynakları ve doğal mineralli sular için su tahsis belgesi verilir, bu belge ücrete tabidir. Suyun tahsis belgesine uygun kullanımı esastır. Doğal mineralli sular dışında kalan münferit su tahsisi |
|
| (3) Doğal mineralli sular dışında verilen su tahsis belgeleri hiçbir şekilde devredilemez. Ancak, mirasa ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla su tahsis belgesi yenilenebilir. | ||
| (4) Bakanlık tarafından belirlenen emniyetli yeraltı suyu işletme rezervinden daha fazla su tahsisi yapılamaz. | (4) |
|
| (5) Termal ve jeotermal suların yetkili idare tarafından yapılacak tahsis miktarları ile ilgili olarak bakanlıktan görüş alınır. | (5) Termal ve jeotermal suların yetkili idare tarafından yapılacak tahsis miktarlarını ile |
|
| (6) Tahsise konu su kaynağının ve doğal mineralli suların, tamamının veya bir kısmının korunan alanlar içerisinde kalması halinde koruma ile görevli idari birimlerin uygun görüşü alınır. | (6) Tahsise konu su |
|
| (7) Su kaynaklarının ve doğal mineralli suların tahsis maksat ve şartları dışında kullanılması veya hiç kullanılmaması halinde verilen su tahsis belgesi iptal edilir. Münferit tahsislerin maksat ve şartlarında değişiklik yapmaya ve gerektiğinde, tahsis edilen su miktarını azaltıp çoğaltmaya veya su tahsisini kaldırmaya Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü yetkilidir. Tahsisin azaltılmasından veya tamamen kaldırılmasından dolayı tazminat talebinde bulunulamaz. Suyun nitelik, nicelik ve tahsis maksadı yönünden özelliğini olumsuz şekilde etkilemeyecek ilave kullanımlara izin verilebilir. | (7) Su kaynaklarının ve doğal mineralli suların tahsis maksat ve şartları dışında kullanılması veya hiç kullanılmaması halinde verilen su tahsis belgesi iptal edilir. Münferit tahsislerin maksat ve şartlarında değişiklik yapmaya ve gerektiğinde, tahsis edilen su miktarını azaltıp çoğaltmaya veya su tahsisini kaldırmaya |
|
| Havza su tahsis heyetinin kurulması, görev ve yetkileri | ||
| MADDE 15 – (1) Havza su tahsis heyetinin, tahsis ile ilgili kurum ve kuruluşların karar verme yetkisine sahip temsilcilerinden oluşur. Havza su tahsis heyetinin kuruluş ve çalışma usul ve esasları bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir. | (1) Havza Yönetim Birimi içindeki havza su tahsis heyeti, tahsis ile ilgili kurum ve kuruluşların karar verme yetkisine sahip temsilcilerinden oluşur. Havza su tahsis heyetinin kuruluş ve çalışma usul ve esasları bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir. | Genel Gerekçe: Bu tasarıda havza bazında sosyal-ekolojik koruma, içme suyu temini ve tahsis gibi faaliyetleri yürütecek bir kurum yoktur ama olması gerekir. Su Kanunu’nda su tahsis heyetini değil, öncelikle havza yönetim birimini tanımlamak gerekir. Türkiye’de bulunan 26 havzanın her biri için birer havza yönetim birimi olmalıdır. Katılımcılık ilkesinden yola çıkılarak kurulacak bu birlik içinde belediye başkanları, kooperatifler, STK’lar, su ve su yönetimi alanına giren çeşitli alanların uzmanları, yerel topluluklar, kent konseyleri vb. öğelerin bulunması şarttır. Su tahsisi heyeti ise havza yönetim biriminin bir organıdır. |
| (2) Havza su tahsis heyetinin görev ve yetkileri şunlardır; | ||
| a) Su kaynaklarının havza veya havzalar ölçeğinde havza su tahsis planını göz önünde bulundurarak karar almak ve alınan kararları bakanın onayına sunmak. | a) Su |
|
| b) Su kullanım öncelikleri konusunda gelen değişiklik tekliflerini değerlendirerek karara bağlamak ve bu kararı bakanın onayına sunmak. | b) Su kullanım öncelikleri konusunda gelen değişiklik tekliflerini değerlendirerek karara bağlamak ve bu kararı |
|
| c) Kurak dönemlerde uygulanacak havza su paylaşım usulünü belirlemek. | ||
| ç) Gerektiğinde alt heyetler oluşturmak. | ||
| (3) Heyetlerin sekretarya hizmetleri bakanlık tarafından yürütülür. | (3) Heyetlerin sekretarya hizmetleri |
|
| Su tahsis sicili | ||
| MADDE 16 – (1) Su tahsis sicili, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından tutulur. | (1) Su tahsis sicili, |
Suyun tarihsel olarak nasıl kullanıldığını belgeleyen kayıtlar ilerde oluşacak problemlerin önlenmesi için elzemdir. Bu, hesap verebilirlik ve şeffaflık ilkesi gereği de ihtiyaç duyulan bir mekanizmadır. |
| (2) Su tahsis sicili alenidir ve kayıtların bilinmediği iddia edilemez. Su kaynaklarıyla ilgili idari karar ve işlemlerden doğan ihtilafların çözümlenmesinde bu sicildeki kayıt ve bilgiler esas alınır. | (2) Su tahsis sicili alenidir ve kayıtların bilinmediği iddia edilemez. Su |
|
| Su bilgi sistemi | ||
| MADDE 17 – (1) Su kaynakları ve doğal mineralli sular ile ilgili her türlü bilginin toplanması ve izlenmesine yönelik olarak Bakanlıkça ulusal su bilgi sistemi oluşturulur ve güncellenir. Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce su ile ilgili oluşturulmuş sistemlerin su bilgi sistemine aktarımı sağlanır. | (1) Su |
|
| (2) Kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan suya ait bilgiler, talebi halinde bakanlığa bedelsiz olarak verilir. | (2) Kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan suya ait bilgiler, talebi halinde bakanlığa ve vatandaşlara bedelsiz olarak 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu gereğince verilir. | |
| (3) Bakanlıkça temin edilen bilgilerden stratejik önemi haiz olanların dışındakiler talep edilmesi halinde kamu kurum kuruluşlarına bedelsiz; diğer gerçek ve tüzel kişilere ise bakanlıkça her yıl belirlenecek bedeli karşılığında verilebilir. Bu bedel, bakanlık döner sermayesine gelir kaydedilir. | (3) Bakanlıkça temin edilen bilgiler |
Bilgiye erişim bir haktır. Parayla alınıp satılamaz. Eğer böyle olursa yoksullar aleyhine bir ekolojik adaletsizlik durumu ortaya çıkar. |
| İrtifak ve kamulaştırma | ||
| MADDE 18 – (1) Tahsis sahibinin, tahsis yapılan alanda, özel mülkiyete konu taşınmazın sahibi ile anlaşamaması halinde, idareye müracaat ederek kamulaştırma veya irtifak hakkı talebinde bulunabilir. Talep, idarece incelenip değerlendirildikten sonra uygun bulunması halinde kamu yararı kararı alınır, bedeli talep sahibince ödenmek üzere kamulaştırılarak idare adına tescil edilir. Tahsis sahibi ile özel mülkiyet sahibinin anlaşması halinde ise, tahsis sahibi tarafından bedeli ödenmek suretiyle taşınmaz idare adına tescil edilir. | (1) Tahsis sahibinin, tahsis yapılan alanda, özel mülkiyete konu taşınmazın sahibi ile anlaşamaması halinde, idareye müracaat ederek kamulaştırma veya irtifak hakkı talebinde bulunabilir. Talep, idarece incelenip değerlendirildikten sonra irtifak hakkı tesisi, malikin kullanımını imkansız hale getirmesi ya da önemli ölçüde kullanımını veya gelir elde etmesini engellemesi halinde irtifak tesis edilemez. Bu halin gerçekleşmemesi ve arazi malikinin de kabulü halinde belirlenecek bedel karşılığında irtifak hakkı tesis edilir. Bu şartların gerçekleşmemesi ve uygun bulunması halinde kamu yararı kararı alınır, bedeli talep sahibince ödenmek üzere kamulaştırılarak idare adına tescil edilir. uygun bulunması halinde kamu yararı kararı alınır, bedeli talep sahibince ödenmek üzere kamulaştırılarak idare adına tescil edilir. Tahsis sahibi ile özel mülkiyet sahibinin anlaşması halinde ise, tahsis sahibi tarafından bedeli ödenmek suretiyle taşınmaz idare adına tescil edilir. | (1) Özel şirket adına su varlıklarında kamulaştırma yapılamaz. Kamu yararı adına yapılan kamulaştırmada ise tazminat en az mağduriyete yol açacak şekilde olmalıdır. Bu tür uygulamalar dünyada mevcuttur. Örneğin Almanya’da barajların içme suyunun güvence altına alındığı, bunlardan faydalanan insanların barajları, su tedariki için uygun bir araç olarak kabul ettiği Thüringen gibi bölgeler vardır. Bu barajlar neredeyse sadece yüksek ve orta yükseklikteki dağlık bölgelerde inşa edildiğinden oldukça az sayıda insan (genellikle en fazla iki köy) taşınmak zorunda kalmış ve devasa alanlar sularla kaplanmamıştır. |
| (2) İrtifak ve kamulaştırma işlemleri, 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre yürütülür. Kamulaştırma ve irtifak hakkı tesisi için gerekli bilgi belge temini, plan yapımı ve diğer giderler tahsis sahibince ödenir. | ||
| (3) Faaliyetler devam ettiği sürece, su tahsis belgesi sahibi adına kamulaştırılan taşınmaz tahsis edilir. | ||
| (4) Kamulaştırılan taşınmazın, faaliyetler için lüzum kalmadığının idarece tespiti halinde İdarece belirlenecek rayiç bedel üzerinden Kamulaştırma Kanununa göre işlem yapılır. | (4) Kamulaştırılan taşınmazın, faaliyetler için lüzum kalmadığının idarece tespiti halinde İdarece belirlenecek rayiç bedel üzerinden öncelikle var ise bir önceki malikine, yok ise veya talep edilmiyorsa Kamulaştırma Kanununa göre işlem yapılır. | Bu ekin nedeni tahsis neticesinde malları elinden alınan ve bedeli ödenen kişilere mallarını öncelikli olarak geri alabilme imkânı vermektir. |
| (5) Tahsisler ile ilgili tapu siciline konulan şerhler idarenin müracaatı üzerine ayrıca mahkeme kararına gerek kalmadan silinir. | ||
| (6) Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufunda olan yerlerde yapılan faaliyetler için bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra bu kanun hükümleri uygulanır. Bu yerlerin, faaliyet süresince Maliye Bakanlığı tarafından su tahsis belgesi sahibine tahsisi yapılır. | ||
| (7) Mera veya orman arazisi olması durumunda bu yerler için, ilgili mevzuatı gereği ödenmesi gereken tüm masraflar tahsis sahibi tarafından ödenir. | ||
| Rehin, haciz ve ihtiyati tedbir | ||
| MADDE 19 – Tahsise konu su kaynağı hiçbir şekilde haczedilemez, rehnedilemez ve üzerine tedbir konulamaz. | ||
Sonraki sayfa: Su Kanunu Tasarısı Değerlendirme ve Öneriler – Dördüncü Bölüm
