ABD’nin, 2013 yılında iflas eden Detroit kentinde borçların ödenmesi programı dahilinde, su faturalarını ödeyemeyenlere yönelik su kesintisi uygulaması uzun süredir gündemde. 80 bin civarında kullanıcı su faturalarını ödeyemediği için duş alamıyor, yemek ve temizlik yapamıyor. Detroit yetkilileri ile vatandaş arasında bir su hakkı savaşı tırmanıyor.
Suları kesmek için gelen taşeronların kamyonları basıp gittikten sonra, ortalık süt limanken, ellerinde su şebekesi anahtarıyla bir takım adamlar çıkageliyor. Suyu henüz kesilmiş konutlara cazip bir teklif sunuyorlar. Neredeyse 16 bin konutun bütün bir senedir katlandığı zorluklardan (duş alamamak, yemek yapamamak, sifon kullanamamak vs.) hızlı ve tabii yasa dışı bir biçimde kurtulmak için 20 dolar istiyorlar; sonra alet edevatlarını çıkartıp şebekeye suyu geri getiriyorlar. Ekonomik abluka altındaki belediyenin, ödenmemiş su faturalarından kaynaklı 89 milyon dolarlık zararını telafi etmek için faturalarını ödemeyenlerin su hizmetini palas pandıras kesen saldrıgan kampanyasına karşın, üretilen çözümlerin en vahimi bu.
Bir yandan öfke büyümeye devam ederken, diğer yandan, Detroit yetkilileri Pazartesi günü mahkemede, yoksulların gelip gerçekten faturaları ödeyemediklerini kanıtlamaları için, kesintilere 2 haftalık bir ara verilmesi üzerinde anlaştı. Fakat sonrasında, kesintiler yine devam edecek.
Bin dolardan fazla bekleyen faturası olan; 5 çocuk annesi ve topluluğun örgütçülerinden Valerie Blakely “Evinize suyu geri getirmek için ne yapmanız gerekiyorsa yapacaksınız” diyor. “Bana kalırsa asıl yasa dışı olan belediyenin yaptığı. Bizi ölüm kalım vaziyetinde bırakıp, hayatta kalma mücadelesi vermeye sürükleyemezsiniz.”
Kimisi taşeronları fiziksel olarak engelliyor, kimisi de gece arabalarını su şebekesinin önüne park ediyor. İnternette dolaşan bir kılavuz, insanlara kapanmış su şebekelerini nasıl açacaklarını ve üzerini nasıl betonla kaplayacaklarını öğretiyor. Kılavuzda “Eğer belediyeden ya da Su İşleri’nden biri gelip sorarsa, şebekenin evinizin dışında olduğunu söylersiniz” yazıyor. “Siz evde uyurken radikalin birinin gelip ne yaptığını nasıl bilebilirsiniz?”.
Fakat böyle direnmek riskli. Belediyenin denetimlerinden birinde suları kesilen 178 evden 79’unda suyun açılmış olduğu tespit edilip, zaten var olan borçların üzerine yaklaşık 22 bin dolar daha para cezası eklendi. Yine Haziran’da, 414 evden 205’inde su şebekesinin geri açıldığı ortaya çıkmıştı. İlk sefer için ceza 250 dolar, ikinci defa yakalanıldığında ise 500 dolar. Muhtemelen üçüncü defada,evin su şebekesi tamamen iptal ediliyor.
Detroit Su ve Kanalizasyon İdaresi’nden Bill Johnson, bunun ciddi sonuçları olacağını söylüyor. “İnsanlar işleri kendileri için daha da kötü hale getiriyor. Para cezaları, fatura borçlarından çok daha fazla olacak.” Ayrıca, belediye denetçilerinin iki haftalık arayı, şebekelerini kendileri açanları yakalamak için kullanacağını ekliyor.
Detroit’in benzeri görülmemiş iflasını denetleyen acil durum yöneticisi Kevyn Orr ile binlerce muhtaç insan arasıdaki maçta son salvo para cezaları ile atılmış oluyor. Bir zamanların imrenilen Amerikan kentinde, şimdi ortalama hane geliri ulusal ortalamanın altında. İşi olan yetişkinler ve yoksulluk çekmeyen çocuklar azınlıkta kalmış durumda.
150 dolar borcu olan ya da iki aylık su faturası bekleyen herkes, sularını kesmeye gelen taşeroları kapılarında buluyor. Homrich isimli yıkım şirketine, bu iş için kamu fonundan 6 milyon dolar ödeniyor. Belediyeye göre 80 bin civarında yerleşik tüketicinin gecikmiş faturası var. Bu faturaların borcu toplamda 43 milyon dolar ediyor ve hane başına ortalama 535 dolar düşüyor. Geçtiğimiz ay, belediye meclisi su fiyatlarında %8.7’lik artışı onayladı. Böylece su faturaları Amerika ortalamasının iki katına çıkmış olacak.
Amerika’nın en büyük belediye iflasının 18 milyar dolarlık borcunu azaltmak için çalışan Kevyn Orr, su kesintilerini Detroit’in yeniden inşasının zorunlu bir parçası olarak tanımlıyor. Bu borcun 5.4 milyar doları doğrudan su ve kanalizasyon ile bağlantılı. Orr, alacaklılara bütün borcun ödeneceğini söylüyor.
Muhalifler, Orr’un Sular İdaresi’nin borçlarını özelleştirme için temizlemeye çalıştığını söylüyor. Özelleştirme ile su fiyatları daha da yükselecek ve Detroit’in büyük bankalara ödemek zorunda kalacağı paranın yanında kentlilerin borçlarının toplamı dahi nokta kadar kalacak. Borçlu iş yerleri, okullar ve başka meskun olmayan yerler varken ve bunların toplam borçları 46 milyar dolar iken; öncelikle evlerin hedeflenmiş olmasının yarattığı büyük bir öfke de mevcut. Belediye ise, ticari mülkler için su kesintilerinin daha karmaşık bir prosedürü olduğunu ve çok daha fazla elemanın istihdamı ile eğitimini gerektirdiğini öne sürüyor.
Kevyn Orr, ısrarla ekonomik sıkıntı içinde olduğunuzu kanıtladığınız sürece Sular İdaresi’ne suyunuz kesilmeden önce başvurup daha uygun bir ödeme planına kavuşabileceğinizi söylüyor. 24 saat içerisinde faturalarını düzenleyen müşterilerin yarısının, su hizmetinin eski haline geleceğini iddia ediyor.
Detroit Su ve Kanalizasyon İdaresi’nden Bill Johnson, insanların faturaları ödeyemediklerini değil sadece ödemek istemediklerini söylüyor. “Bunlar dolandırıcılar, sistemi dolandırmaya çalışıyorlar” diyor ve devam ediyor, “İnsanlar kablolu TV faturalarını, telefon faturalarını ve tüm diğer faturaları ödeyebiliyor ama su faturalarını bir türlü ödeyemiyorlar. Neden? Çünkü bu seneye kadar daha önce hiç böyle sert bir su kesintisi kampanyası yapılmamıştı.”
Bu, insanları öfkeden deliye döndüren bir iddia. “Söyledikleri çok aşağılayıcı ve apaçık yalan.” diyor Valerie Blakely. Suları kesilen hanelere yardım eden sivil toplum kampanyacıları; çoğu kişinin ödeme planlarından haberdar olmadığını, olsalar dahi %30’luk ilk ödemeye yapmaya güç yetiremeyeceklerini söylüyor. Güç yetirebilenler de ya saatlerini telefonda müşteri servisi hattında ya da bütün gününü sırada bekleyerek harcayacak.
Suları kesildikten sonra 24 saat içerisinde faturaları düzenleyebilenlerin çoğu, ancak kiliselerden, yardım kuruluşlarından ya da arkadaşlarından acil ihtiyaç desteği almaları durumunda bunu yapabilecekler. Guardian’ konuşan bir vatandaş, yaşlı annesinin reçeteli ilaçları ayrılmış parayı suyun tekrar akması için kaçırdığını söylüyor.
Çeşitli gruplardan oluşan Detroit Halkı Su Meclisi’nin öne çıkan figürlerinden Ann Rall bunun bir olağanüstü halk sağlığı durumu olduğunu söylüyor ve ekliyor “Bu büyük bir ayıp”.
Yazının II. bölümü için tıklayınız.
Kaynak: The Guardian
