Dünyanın su talebi önümüzdeki yıllarda büyük olasılıkla aniden yükselecek. Hızla büyüyen nüfus sebebiyle, insanlar, tarım arazileri ve şirketler tarafından yapılan tüketim daha da artacak. Daha fazla insan kentlere göç ederek, kaynakları daha da zorlayacak ve bu noktada, yeni oluşan orta sınıf, taleplerinin karşılanması adına, daha yoğun su kullanımı gerektiren gıda ve elektrik üretimi için ayaklanacak.
14’ü Ortadoğu’da bulunmaktadır. (Dubai, BAE)
Fotoğraf: Jason Mrachina/Flickr
Ancak tüm bu suyun nereden geleceği hâlâ net değil. İklim değişikliğinin bazı alanları kuraklaştırırken, diğerlerini daha sulak hale getirmesi bekleniyor. Bazı bölgelerdeki yağış rejimlerinin uç değerlerinin yükselmesi ile, bu durumdan etkilenen topluluklar, çok daha büyük sel ve kuralık tehditleri ile karşı karşıya kalmaktadır.
Su arz ve talebine ilişkin değişiklikler yapılmasının gerekliliği kaçınılmaz olsa da, bu değişimin tüm dünyada ne şekilde yapılacağı kesin olmaktan çok uzakta. Bu noktada, Dünya Kaynakları Enstitüsü (World Resources Institute – WRI) tarafından yapılan ve türünün ilk örneği olan analiz, konuya yeni bir ışık tutuyor.
WRI, farklı iklim modelleri ve sosyoekonomik senaryoların birlikte kullanıldığı bir yöntem yardımıyla; 2020, 2030 ve 2040 yılları çerçevesinde, 167 ülke arasında gelecekte yaşanacak su sıkıntısını – yüzey suları için olan rekabet ve bu kaynakların tükenmesini gösteren bir ölçü – değerlendirip bir sıralama yaptı. Buna göre, 2040 yılında 33 ülkenin (listeyi aşağıda görebilirsiniz) son derece yüksek oranda su sıkıntısı ile karşı karşıya kalacağını ortaya kondu. Ayrıca, 2040 yılına kadar, Şili, Estonya, Namibya ve Botsvana’nın yaşayacağı su sıkıntısında önemli bir artış yaşanabileceği belirtildi. Bu, özellikle bahsi geçen ülkelerde bulunan işletmelerin, tarım alanlarının ve toplulukların, kıtlığa karşı bugün olduklarından çok daha savunmasız olabilecekleri anlamına gelmektedir.
İstikrarsız Bir Bölge İçin Zorlu Bir Gelecek
2040 yılında en çok su sıkıntısı çekecek olması muhtemel 33 ülke arasından 14’ü Ortadoğu’da bulunmaktadır. Bu ülkelerden Bahreyn, Kuveyt, Filistin, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, İsrail, Suudi Arabistan, Umman ve Lübnan 5.0 üzerinden 5.0 puan ile son derece yüksek su sıkıntısı çekecek ülkeler sınıfına dahil olmaktadır. Dünyanın tartışmasız en az su güvencesine sahip olan bu bölge, mevcut durumda aşırı miktarlarda yeraltı suyu ve tuzdan arındırılmış deniz suyu kullanmakta olup, öngörülebilir gelecekte de çok sayıda su ile ilgili sorunla karşı karşıya kalacaktır.
Küresel ölçekte asıl dikkati bölgesel şiddet ve siyasi karışıklık çektiği için, su konusu ilgisiz gözükebilir. Ancak büyük olasılıkla, Suriye’deki kuraklık ve su sıkıntısı, ülkede 2011’de patlak veren iç savaşı körükleyen huzursuzluklara katkıda bulundu. Azalan su kaynakları ve süregelen kötü yönetimler sebebiyle, başta çiftçiler ve hayvancılıkla uğraşan kimseler olmak üzere 1,5 milyon insan geçim kaynaklarını kaybedip, topraklarını terk ederek kentsel alanlara göç etmeye zorlandı ve bu durum Suriye’nin genel istikrarsızlığının daha da artmasına yol açtı.
Aynı sorun diğer ülkelere de uzanmaktadır. Su, Filistin ve İsrail arasında çok uzun yıllardır süren çatışmaların önemli bir boyutunu oluşturuyor. Suudi Arabistan, uzun zamandır ihtiyacı olan tüm gıdayı kendisi üretmişken; su kaynaklarının tükeneceği korkusu ile bu durum tamamen değişti ve Suudi Arabistan hükümeti, halkını 2016 yılı itibariyle tahıl ithalatına tam bağımlı olacağını açıkladı. ABD Ulusal İstihbarat Konseyi, su ile ilgili sorunlarn, kilit konumdaki Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerindeki istikrarsızlığı ve devletlerin başarısızlık risklerini önemli boyutta artıracağını ve bu durumun, bahsi geçen ülkeleri, ABD ile dış politika katılımlarından alıkoyacağını yazdı.
Dünyanın En Büyük Ekonomileri için Su Sıkıntısı
Muhtemelen 2040 yılında Ortadoğu’yu kaplayan aşırı su sıkıntısı ile karşı karşıya kalmayacak olsalar da; Amerika Birleşik Devletleri, Çin ve Hindistan gibi küresel süper güçler de kendilerine ait birtakım su riskleri ile yüzleşeceklerdir. Her üç ülkedeki yüksek su stresinin 2040 yılına kadar aşağı yukarı sabit kalacağı tahmin edilmektedir. Ancak, ABD’nin güneybatısı ve Çin’in Ningxia bölgesi gibi belirli alanlarda, su sıkıntısında yüzde 40 ila 70 oranında artış görülebilir.
Bu örnekler, ulusal düzeydeki veri kümelerinin kısıtlılığını yansıtmaktadır. Gelecekte yaşanacak su sıkıntısının, ülke çapında ortalama alınarak tek bir puan ile değerlendirmesi, yerel düzeydeki riskleri gizleyebilir; hatta en çok su kullanılan yerlerdeki su stresini hesaplamak için WRI’ün ağırlıklandırma algoritmasını kullanmak bile aynı problemi yaratabilir. WRI genellikle çoğu Aqueduct kullanıcısına, programın daha ayrıntılı bilgi sağlayan, standart alt havza seviyesinde çalışmalarını önermektedir. Ancak, ulusal portföylere sahip olan uluslararası ticari bankalar gibi bazı kullanıcılar, risk değerlendirme için ulusal göstergeleri kullanmak durumundadır; bu yüzden sıralamalar ve kümelendirilmiş puanlamalar oldukça önemlidir.
Gelecekteki iklim koşullarının ve kalkınma düzeninin önceden bilinmesi imkânsız olduğu için, bu ileriye dönük modeller özlerinde oldukça belirsizdirler. Gelecekteki iklim koşullarını tahmin edebilmek için en muhtemel veya en iyi senaryolara odaklanmak yerine, bu sıralamalar, su arzı ve talebi açısından tek bir olası geleceği gösterir.
Bu gelecek öngörü yöntemi, WRI tarafından, alanında önde gelen uzmanlara danışılarak özellikle seçildi; çünkü bu yöntem, uluslararası organizasyonlar, işletmeler ve finans kurumlarının riskleri azaltmak için adım atmalarına yardımcı olmak amacıyla sadeleştirilmiş fakat oldukça faydalı bilgileri bir arada sunmaktadır. Verilen bu bir dizi sıralandırma ve puanlama, aynı zamanda kullanıcıların makul bir iklim değişikliği ve su talebi senaryosuna daha etkin bir biçimde adapte olmalarına yardımcı olabilir.
Değişimi Yönlendiren Etmenler Nelerdir?
Su sıkıntısı çeken her ülke farklı faktörlerin oluşturduğu bir kombinasyondan etkilenmektedir. Örneğin Şili, kritik bölgelerinde artan sıcaklıklar ve değişen yağış düzeninin birleşik etkisi ile su kaynaklarında azalma yaşayacak ülkeler arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, Şili’nin 2010 yılında orta dereceli su stres düzeyinden, 2040 yılında son derece yüksek stres düzeyine çıkması öngörülmektedir.
Botsvana ve Namibya halihazırda iklim değişikliğine karşı savunmasız olan bir bölgenin içinde yer almaktadır. Su rezervleri sınırlı ve, sel ve kuraklık kaynaklı riskler yüksektir. Beklenen genel boyutta bir kuraklaşma ve artan yağış değişkenliğinin yanı sıra, Güney Afrika’da öngörülen sıcaklık artışları, büyük olasılıkla küresel ortalama değerleri aşacaktır. Su talebi göz önüne alındığında ise, Aqueduct projeksiyonlarına göre, bölgedeki kaygıları daha da tırmandıracak olan oranda, yüzde 40 ila 70 arasında – veya daha yüksek – artış beklenmektedir.
Etmenler ne olursa olsun, son derece yüksek seviyelerde su sıkıntısı, işletmelerin, tarım arazilerinin ve bölge sakinlerinin sınırlı mikarda suya son derece bağımlı olduğu ve rezervlerdeki en ufak değişime karşı dahi savunmasız oldukları bir ortam yaratmaktadır. Bu gibi durumlar, ulusal su güvenliğini ve ekonomik büyümeyi ciddi ölçüde tehdit eder. Ulusal ve yerel yönetimler, Kasım’da Paris’te gerçekleşecek olan iklim zirvesinde, iyi tasarlanmış ulusal iklim eylem planları ortaya koymalı ve uluslararası iklim anlaşmalarını desteklemelidirler. Hükümetler, büyük önem taşıyan sürdürülebilir su kaynaklarının korunmasına yardımcı olacak yönetim ve koruma uygulamaları ile önümüzdeki yıllarda da müdahalelerine devam etmelidirler.
Kaynak: World Resources Institute
Çeviri: Ezgi Ercan
1988 yılında İzmir’de doğdu. İstanbul Üniverstesi Çevre Mühendisliği Bölümü’nden mezun olduktan sonra İsveç’te Lund Üniversitesi’nde Çevre Bilimleri ve Sürdürülebilirlik üzerine Swedish Institute (SI)’den burs alarak yüksek lisans yaptı. Lisans tezini Türkiye’deki alternatif enerji kaynakları ve küresel ısınma hakkında yazdı. Yüksek lisans tezi için Güney Afrika’daki ilkokullarda çevre eğitimi ve aktif öğrenme teknikleri üzerine yerel kuruluşlar ile birlikte çalışmalar yürüttü. Şimdiye kadar kendi çalışmaları, farklı üniversiteler ve çevre kuruluşları için teknik çeviriler yapan Ezgi, su ve çevre kalitesi konusunda da laboratuar ve çalışma deneyimine sahip ve Stockholm’de yaşıyor.
Email: [email protected]
